مدتي پيش به مناسبتي تحرير شد
تحليلي از آسيب‌هاي فعاليت‌هاي فرهنگي‌مان
كارهاي فرهنگي خودمان
اگر مي‌خواهيم جهادي باقي بماند
خواندنش شايد بي‌فايده نباشد
پيشگفتار
اگر چه، سخن از بيان آسيب اصلي سازمان‌هاي فرهنگي‌ست و هدف، بيان راهكاري ساده براي حل معضلات آن‌ها، اما پيچيدگي فعاليت اين چنين سازمان‌هايي و تفاوت ماهوي پاره‌اي از آن‌ها در مديريت و اختلافي كه در شيوه حل مسأله دارند؛ دولتي، نيمه‌‌دولتي، خصوصي، مردمي، وابسته به شخص، تعاوني، توليدي، پژوهشي، انتشاراتي و چه و چه، ضروري مي‌نمايد ابتدا تنوّع آن‌ها را مورد بررسي قرار دهيم و سپس به آسيب‌شناسي هر يك، متناسب با مأموريت و وظايف و اهداف و عملكرد آن بپردازيم.
اما در اين نوشتار، جهت تسهيل در دستيابي به مقصد و پرهيز از اطناب، راهي ميانه پي مي‌گيريم و تمامي متولّيان فعاليت‌هاي فرهنگي كشور را در دو دسته كلّي تقسيم مي‌نماييم و به بررسي هر يك مي‌نشينيم.
تنوّع ساختار اجرايي فعاليت‌هاي فرهنگي
شيوه‌هاي عملياتي نمودن فعاليت‌هاي فرهنگي در دو دسته قابل بررسي‌ست، دو دسته‌اي كه گاهي مي‌تواند دو مرحله از فعاليت يك گروه باشد؛ گروهي كه ابتدا «جهادي» تشكيل شده و عمل مي‌كنند و پس از مدّتي، در صورت تصميم بر گستره فعاليت، شكلي نو مي‌يابند و «سازماني» به فعاليت‌هاي فرهنگي مي‌پردازند. اين دسته‌بندي تناظر با نظرياتي دارد كه در عرصه ترسيم نظام‌هاي سياسي، از «نهضت» و «نهاد» سخن مي‌گويد.
البته ضرورتاً هر حركت «جهادي» به تشكيل «سازمان» منجر نشده و هر «سازمان فرهنگي» لزوماً از حركتي جهادي شكل نيافته است.
فعاليت‌هاي جهادي
ويژگي‌ها
همان‌طور كه از نام آن پيداست به فعاليت‌هايي اطلاق مي‌شود كه با نيّاتي خيرخواهانه از بستر جامعه برمي‌خيزد و في‌سبيل‌الله و بدون توقّع درآمد و راه‌اندازي كسب و كار شكل مي‌گيرد.
نيروي انساني
اين گروه‌ها شامل افرادي مي‌شود كه معمولاً هدفي جز رضايت پروردگار ندارند و جز براي اقامه كلمه توحيد برنخواسته‌اند. از آن رو كه سنخ فعاليت‌شان بسيار پرهزينه و دشوار، وقت‌گير و زمان‌بر است، انتفاع را بر نمي‌تابد و انسان‌هاي مترصّد كسب درآمد را به سوي خود جلب نمي‌نمايد.
مگر آناني‌كه براي آينده اين گروه كلاهي دوخته باشند، از دسته منافقين، براي كسب منافعي كه از رهگذر تبديل «حركت جهادي» به «سازماني فرهنگي» محتمل مي‌نماياند كه البته اين افراد چون تا قبل از بدل شدن به سازمان، بر سبيل ريا گام بر مي‌دارند، بيشتر منفعت دارند تا ضرر و به لباس جمع متلبّس، مجبور به خدمتند.
شيوه انجام فعاليت‌ها
امور بر ساختاري اداري نمي‌چرخد و از چارت سازماني خبري نيست. اگر هم باشد، نه چندان پيچيده و نه چندان عملي، بيشتر صوري و ظاهري.
كارها به صورت گروهي انجام مي‌شود و تقسيم كارها بر محور رهبر گروه با مشاركت تمامي اعضا صورت پذيرفته، انگيزه‌هاي دروني بيشتر حكم مي‌راند تا فشارهاي بيروني.
هر كاري كه زمين بماند، برداشته مي‌شود و تخصص‌ها مانع پذيرفتن كارهاي متفرقه نمي‌گردد.
ساعات كار، اداري نيست و اين چنين گروههايي شب و روز ندارند. هر زمان كه كار نياز به مشاركت داشته باشد، گرد مي‌آيند و در صورت عقب ماندن از برنامه، ساعات كار را به سادگي افزايش مي‌دهند و سرعت را زياد مي‌كنند.
انعطاف در روابط كاري بيشتر است و از مشاركت هر فردي كه توانمندي بيشتري داشته باشد استقبال مي‌گردد. چنين مجموعه‌هايي معمولاً بسته نيستند و به توسعه همكاري با هر فرد و نهادي روي خوش نشان مي‌دهند.
كار فرهنگي وقتي جهادي انجام مي‌شود، بيشتر متوجه نيازهاي حقيقي جامعه است. انسان‌هايي كه وقت خود را رايگان خرج فرهنگ مي‌نمايند، طبيعتاً تلاش مي‌نمايند جايي كه واقعاً نياز باشد هزينه كنند و نه جايي كه سود بيشتر.
امكانات و تأمين مالي
فعاليت‌هاي فرهنگي گروه‌هاي جهادي معمولاً در ابتدا با هزينه‌هاي شخصي و نذورات و خيريّه‌ها آغاز مي‌شود. اگر چه تلاش براي جذب سرمايه‌هاي بيشتر و ارتباط با منابع مالي هميشه يكي از اولويت‌هاي چنين گروههايي هست، اما نه به اندازه‌اي كه مسير و جهت فعاليت را تغيير دهد.
اين گروه‌ها در بيشتر مواقع درآمد ثابت و روشن و مشخصي ندارند و براي هر پروژه به جستجوي كارفرما يا شريك دولتي يا خصوصي مي‌گردند. طبيعتاً درآمدشان متوجه محصول است و بهره‌وري يا محصول‌محوري (Productivity) يكي از اركان اصلي فعاليت‌هاي جهادي‌ست.
ايده‌پردازي و بهره‌گيري از خلاقيّت يكي از مهم‌ترين عناصر مورد توجه در گروه‌هاي جهادي‌ست و آن‌ها پي‌درپي به دنبال يافتن بهترين روش‌هاي حل مسأله هستند؛ ساده‌ترين، سريع‌ترين و كم‌هزينه‌ترين شيوه‌ها را مي‌جويند و در اين مسير ناگزيرند از تمام توان و استعداد نيروي انساني و تمامي توان و امكانات موجود بهره برند. آبروي خويش را گرو بگذارند و هر چه در چنته دارند مصرف نمايند. ضرورتاً به انتقاد بها مي‌دهند و خود را نيازمند آن مي‌دانند.
آسيب‌ها
با همه اين ويژگي‌هاي مثبت، حركت جهادي با آسيب‌هايي جدّي مواجه است.
[ادامه دارد...]
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 14
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 13
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 12
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 11
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 10
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 9
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 8
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 7
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 6
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 5
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 4
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 3
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 2
- حل آسيب فعاليت فرهنگي 1
انجم: نه سيد اينجوري فايده نداره وارد اين بحثا شدن. اينا وقت تلف كردن داره. اول محور حجيت زنده را معرفي كنيد در اين شرايط. در جلسه اي كه پيش آقاي اعرافي بودم از ايشان يادي شد فرمودند حيف شد. خدا رحمتش كند.
