يعني اين‌قدر عدالت براي كودكان مهم است
كه مهم‌ترين شاخص خوبي يك فرد را
عدالت وي بدانند؟!

«عدل» در نظر ما يكي از اركان اصلي اعتقادي‌ست
عدالتِ پروردگار
و اين‌كه ظلم نمي‌كند و حقي را ضايع نمي‌سازد
در حالي‌كه تمامي اين حقوق را نيز
اصالتاً‌ خود وضع كرده است
همزمان و همراه با خلقت ما

تشويق كرده‌ام كه در تابستان مشق بنويسند
روزي چهار صفحه
دو صفحه «رياضي» و دو صفحه «بنويسيم»
زياد نيست كه دشوار باشد
هدف اين‌كه از فضاي درس و مدرسه و تحصيل خيلي دور نشوند
كه اول مهر
گيج نزنند و پرت نباشند
امروز كه مريم مشقش را آورد تا تصحيح كنم
كتاب «بنويسيم»ش را
اين نگاره را از وي مشاهده كرده
به شگفت آمدم!
نه از اين‌كه مرا «شيء» پنداشته
از اين‌كه به «عدالت» توجه داشته



مي‌دانستم عدالت براي كودكان مهم است
مي‌دانستم مساوات برايشان اهميت دارد
و به همين دانسته
پيوسته مصرّ بودم در آن
حتي در كوچك‌ترين امور
و خُردترين مسائل

اما فكر نمي‌كردم اين‌طور برايشان شاخص و معيار باشد
كه در اولين توصيف
براي تمجيد از يك پدر مهربان بنويسند!

راست است
واقعاً‌ عدالت همه چيز است
اميد است
آرامش است
امنيت رواني بشر است
هر چه خُلق ناپسند را كه در ذهن مي‌آورم
به گمانم مي‌رسد ريشه در عدم عدالت دارد
يا توهّم آن
آن‌كه حريص است
يا حسادت مي‌كند
قتل و غارت
غيبت و تهمت
چون مي‌ترسد به او «نرسد»
و تقسيم اجتماعي عادلانه نباشد
نمي‌خواهد تحقير را بپذيرد
كه ديگري بيشتر از او بخورد؛
رئيس بيش از معاون
معاون بيش از كارمند
كارمند بيش از راننده
راننده بيش از آبدارچي
در حالي كه در خوشبينانه‌ترين حالت
همه‌شان ساعات كار مساوي دارند

يادم هست سال‌ها پيش
با طلبه‌اي مباحثه مي‌كردم
مي‌گفت:
«اگر روز قيامت پروردگار همه را به صف كند
و يكي در ميان بهشت و جهنم بفرستد
بدون ملاحظه پرونده اعمال
حجت و دليلي نداريم براي اقامه»
يعني انگار استبعادي «ندارد»!

من اما معتقدم «دارد»
خيلي هم دارد
اگر حتي فرض كنيم
حتي فرض آن
اندكي حتي
كه خداوند ممكن است
شايد
يحتمل
فرض محال
كه «عادل» نباشد
اصلاً‌ نظام رفتاري‌مان به هم مي‌ريزد
و بنيان جامعه بر هم مي‌خورد
و تمامي ادله‌مان براي كارهاي خوب
و ترك بدي‌ها
خُرد مي‌شود، مي‌شكند و فرومي‌ريزد!

مي‌پندارم كه عدالت اساس خلقت الهي است، از هوايي كه نفس مي‌كشيم مهم‌تر
و در تربيت، ركن اساسي؛
عدالت اعتماد مي‌آورد
اعتماد الگو مي‌سازد
الگو رفتار
رفتار اخلاق مي‌شود
اخلاق ملكه
و ملكه تا آخر عمر با انسان مي‌ماند
و سرنوشت او را در جهان پس از مرگ تعيين مي‌كند!