امور مساجد
نظام اسلامي نيز در مواجهه با كثرت منابع تصميم‌گيرنده درباره مساجد، ناگزير نهادي انقلابي تأسيس كرد تا مسئوليت اداره مساجد را بر عهده بگيرد. به اين ترتيب حكومت رأساً امام جماعت را نصب مي‌كند و طبيعتاً امور مالي آن را نيز بر عهده مي‌گيرد. اين يك بازگشت به نهاد مسجد در صدر اسلام بود، زماني كه مسجد بخشي از حاكميت و مركزي براي انجام امور اجرايي نظام به حساب مي‌آمد.
ريزش كاركردها
اگر چه حكومتي شدن مسجد يك بازگشت طلايي به نظام تماماً اسلامي‌ست، مشابه آنچه در بدو تأسيس از سوي رسول اكرم (ص) صورت مي‌پذيرفت، اما كاهش كاركردهاي مسجد، اين دوره طلايي را با شكستي بزرگ مواجه نمود.
روحانيت ادامه دهنده راه نبوّت، در طول تاريخ وظايفي را كه انبياء و امامان بر عهده داشتند به انجام مي‌رسانيد. مسجد نيز پايگاه روحاني، بخشي از سازمان اسلامي.
روحاني هر محل و منطقه‌اي از يك سو در راه تبليغ دين و احكام آن گام بر مي‌داشت و از سوي ديگر براي رفع نيازهاي روزمره مردم تلاش مي‌نمود. كاركردهايي كه ميشود در فهرست ذيل احصاء كرد:
1. ترويج باورهاي شيعي در جامعه اسلامي با اتكاء بر سنّت‌هاي اسلامي و رفتارهاي ديني
1/1. تبليغ و ترويج ارزش‌هاي اسلامي
1/2. استمرار رفتاري و عملي بر شئون اخلاق اسلامي و سنت نبوي(ص) و سيره اهل بيت(ع)
1/3. برگزاري مراسمات مذهبي؛ ماه مبارك رمضان، محرم، اعياد و شهادات
1/4. هزينه وجوهات شرعي در مسير توسعه اماكن مذهبي؛ مساجد، تكايا، مدارس علميه و…
2. رفع مشكلات دنيوي و روزمره مردم مبتني بر اعتماد عمومي و اموال در اختيار فقيه
2/1. قضاوت عادلانه در اختلاف‌هاي روزمره مردم
2/2. اجرا و ثبت صيغه‌هاي عقود و ايقاعات شرعي؛ ازدواج، طلاق، بيع، اجاره، مضاربه و شهادت بر آنها
2/3. ثبت و شهادت بر وصايا، ولادات، وفات، وكالت در امور شرعي، كفالت و ضمانت
2/4. پيشنمازي صلوات يوميه، امامت جماعات
2/5. برعهده گرفتن امور اموات؛ نظارت بر تكفين و تدفين و قيام براي صلوة ميت و اجراي وصايا
2/6. نظارت بر ذبح شرعي حيوانات و همراهي در عقيقه، نذر، اطعام و…
2/7. پادرمياني براي خواستگاري و ازدواج و رفع اختلافات زوجين و ممانعت از بروز طلاق
2/8. هزينه كردن آبرو و شفاعت مردم نزد حكام و خلفا براي تأديه حقوق ضعفا
2/9. هزينه وجوهات شرعي و اموال در اختيار فقيه در توسعه رفاه اجتماعي؛ بيمارستان‌ها، مدارس و…
2/10. توزيع اموال موضوعه ميان فقرا، مساكين، ابناءالسبيل و نيازمندان و همچنين براي تأليف قلوب
2/11. تعبير خواب، استخاره، مشاوره و راهنمايي‌هاي مربوط به سبك زندگي
اما اين كاركردها چند دهه پيش ناگهان متوقف شد، خيلي از آنها. رضاخان براي آنكه بتواند ارتشي مقتدر و در اختيار انگليس بسازد، نظام سنتي سربازگيري را ملغي كرد و به جاي اينكه گروهي هر ساله بروند و از قبايل به نسبت جمعيت سرباز جوان مطالبه نمايند، مستقيم اقدام به ثبت مشخصات نفوس مردم نمود، تا افراد در سن مشموليت را به سادگي شناسايي كند.
تا پيش از اقدام رضاخان به تأسيس سازمان ثبت احوال، مواليد و متوفّيات را روحانيون ثبت ميكردند. امور ازدواج و طلاق را نيز رأساً بر عهده داشتند. انحصار وراثت، تقسيم ارث، عمل به وصيت و حتي ثبت قولنامه و معاملات زمين و مسكن و وقف را ائمه جماعات به انجام مي‌رساندند. مردم نيز به جهت اين امور طبيعتاً به مسجد مراجعه ميكردند.
انقلاب اسلامي نيز بدون توجه به ماهيت نهادهاي رضاخاني، همان رويه را ادامه داد و تدريجاً تقريباً تمامي كاركردهاي نهاد روحانيت را از آن گرفت. نتيجه اين شد كه رابطه مردم با امام جماعت كم شده است امروزه و منحصر در نمازهاي يوميه و برخي مناسبت‌هاي مذهبي سالانه.
تشكيلات حوزه
اتفاق مثبتي كه در پيشرفت هر نهادي نقش بسزايي دارد اصلاح تشكيلات است. حوزه علميه قم در سال‌هاي پيش از انقلاب سازماندهي و تشكيلات قابل ملاحظه‌اي نداشت. اما با پيروزي انقلاب اسلامي و اقبال جوانان به تحصيل در حوزه، جمعيت فراواني كه در درس‌ها حاضر ميشدند ايجاب كرد تا تشكيلات به روز شود و مقتدر.
اين اتفاق افتاد و حوزه سازماندهي شد، اما تشكيلاتي كه براي اين منظور طراحي شد، ناظر به «نهاد روحانيت» نبود. بلكه بدون ملاحظه اركان نظام روحانيت؛ مرجعيّت، تبليغ، زيّ روحاني، خدمت به مردم و مساجد، صرفاً نظام آموزشي را هدف قرار داد و آن را شبيه بهترين الگويي كه در برابر چشم خود مي‌ديد سازمان داد؛ دانشگاه! تشكيلات حوزه آموزش‌محور طراحي شد و طبيعتاً كاركردهاي ديگر روحانيت را پاي آموزش متون ذبح كرد.
[ادامه دارد...]
نظرات
محسن شريفي: با سلام و سپاس بابت نرم افزار انتخاب اسمنام فرزند دوم دخترم را از نرم افزار شما انتخاب كردم بنام (رژان) كه روژان تلفظ ميشود. حالا براي ثبت احوال بگم( روژان )ثبت كند يا رژان ؟ از نظر ابجدي كدام صحيح است؟ لطفا راهنمايي كنيدجمعه ۱۳ تير ۱۳۹۹ - ۱۰:۳۶ عصر
پاسخ: سلام. هر دو نگارش نام كاربرد دارد و استفاده ميشود. اما ابجد آنها متفاوت است؛ رژان=258 ، روژان=264 . شما بايد آن نامي را ثبت بفرماييد كه با محاسباتي كه انجام داده‌ايد هماهنگ باشد. باقيمانده تقسيم آنها بر 12 دو عدد صفر و شش است كه تفاوت مي‌كند. بنابراين از نظر كتاب‌هاي نامبرده در نوشته http://rastan.parsiblog.com/posts/272 دو طالع متفاوت را نشان مي‌دهند. موفق باشيد.
حامد: اينكه اينقدر نقش روحانيون پررنگ بوده و هم اكنون تضعيف شده جاي تأسف دارد. از مطالب پستتون سپاسگزارم.آيا از اينكه امام علي در مسجد كوفه قضاوت مي كردند مي توان نتيجه گرفت كه در حالت مطلوب نيز قضاوت توسط قاضي بايد در مسجد صورت بگيرد؟ مثلا به جاي آنكه تمام مشكلات قضايي يك شهر در يك ساختمان دادگستري صورت گيرد، بين مساجد محله ها تقسيم گردد.
چهارشنبه ۱۱ تير ۱۳۹۹ - ۴:۵۲ عصر
پاسخ: همين حال حاضر هم اگر به شهرستان‌ها تشريف ببريد، روستاها، دهات، هر چقدر كه از مركز دور شويد، روحانيت نقش پررنگ‌تري در زندگي مردم پيدا مي‌كند. من خودم براي تبليغ كه به روستاها مي‌رفتم، كلي كار به گردنم مي‌افتاد، حتي بيل‌زدن! بله، مسجد خراب بود و با كمك اهالي بيل و كلنگ در دست زمين را صاف كرديم زير پاي نمازگزاران. توقع است اصلاً. تازه بعد از آن‌همه بيل‌زدن، مردم گفتند كه روحاني قبلي كه چند سال قبل آمده بود در سيل رودخانه هم كمك كرده بود! قاضي منطقه ميشود روحاني، از نظر اخلاقي. مشكلات و درگيري‌ها و اختلافات را به او ارجاع مي‌دهند. فلاني در يك دهات ديگر از مكه برگشته، اصرار مي‌كنند كه آقاي روستاي خودمان (كنايه از آخوند) را برداريم برويم ديدار حاجي! اين سنّت هنوز هم باقي مانده. به آخوند آخوند مي‌گفتند چون درس خوانده بود؛ «آقاي درس خوانده». در روزگاري كه معمولاً مردم عادي سواد خواندن و نوشتن و محاسبه و رياضي نداشتند. خيلي از كارها هست كه در مسجد بهتر انجام ميشود. خوشحال شدم وقتي ديدم جناب آقاي قاليباف رئيس محترم مجلس شوراي اسلامي اخيراً فرمود كه زماني را مي‌خواهند تعيين كنند كه هر كدام از نمايندگان در يكي از مساجد بنشيند و به سخنان مردم گوش كند! اين عالي‌ست. يعني مردم تهران مثلاً بدانند كه هر سه‌شنبه ساعت 4 عصر آقاي نماينده در آن مسجد است، هر هفته هم به طور منظم هست. إن‌شاءالله خداوند توفيق بدهد به ايشان تا اين كار را به سرانجام برساند.
