«هيچ‌كس مسئول اعمال غيرارادي خود نيست»
انسان مسئول است
همه‌مان هستيم
چرا مسئوليم؟
زيرا اراده آزاد داريم
اختيار يعني
اما
اين مسئوليت مشروط است
مشروط به مقدمه خود
به مبناي خود
به «اراده آزاد»
پس
فعلي كه خارج از اراده انسان باشد
اين را همه فلاسفه معتقدند
هيچ انساني نسبت به آن مسئول نيست
مسئول اعمال غيرارادي خود
فرزند ما هم انسان است
مشمول همين قانون اراده‌ها
او نيز
كارهايي را به اراده خود انجام مي‌دهد
و كارهايي را
طبيعتاً خارج از اراده خود
و البته
چون كودك است
چون تجربه كمتر
چون بدون مهارت
خيلي بيشتر اتفاق مي‌افتد كه خارج از اراده عمل كند
سيداحمد ليوان را شكست
فرزندم است
تازه راه افتاده
عشق اين داشت كه ليوان را به آشپزخانه ببرد
از سر سفره
برداشت
كمي كه رفت
افتاد روي سنگ جلوي آشپزخانه
خيره به من نگاه مي‌كرد
منتظر عكس‌العمل من بود
انتظار داشت مرا ناراحت كرده باشد
اما من
تفكيك قائل مي‌شدم
هميشه
ميان آن‌چه ارادي‌ست با غيرارادي
فوراً به سمتش رفتم و بغلش كردم
از محل شكستن دور:
«چيزيت نشد پسرم؟ آرام باش، نگران نباش، چيزي نشده، مهم اينه كه سالمي»
اين اتفاق بعدها هم افتاد
هر كدام از كودكان اشتباهاتي مي‌كنند
اعمال غيرارادي هميشه هست
شب‌ها هم هست
هرگز براي ادرار در شب هيچكدام‌شان را دعوا نكردم
حتي تند هم صحبت نكردم
يكي‌شان يك‌بار
شير زياد خورده
نه در دوران شيرخوارگي
بزرگ‌تر
مدرسه مي‌رفت
اما
چون از اين ني‌هاي طعم‌دهنده شير خريده بوديم
عشق خوردن شير پيدا كرد
چهار ليوان شير خورد
شب
در خواب
اتفاق ناگواري افتاد
لباس و رختخواب كه هيچ
بخشي از خانه را...
اسهال است ديگر
خواب است ديگر
اختيار كه ندارد
همه را تميز كردم
سخت بود
اما
ذره‌اي تند نشدم
حتي صدايم هم بلند نبود
زيرا مي‌دانستم
اين‌كه او مسئول عملي كه انجام داده نيست
آن‌قدر اتفاقات مشابه افتاد
آن‌قدر وسايل شكسته شد و آسيب ديد
كه فهميدند
دانستند
يقين كردند
صراحتاً هم گفتم:
«من هرگز به خاطر شكستن چيزي دعوايتان نمي‌كنم»
كودك ظلم را مي‌فهمد
هر انساني مي‌فهمد
در هر سنّي كه باشد
بازخواست به خاطر عمل غيرارادي ظلم است
حتي اخم كردن به خاطر آن هم
حتي نگاه تند هم ظلم است
وقتي كاري كه كودك كرده از روي اختيار نبوده باشد
اين مي‌شود كه كودك آرامش پيدا مي‌كند
اعتماد به كسي كه مربّي اوست!
[ادامه دارد...]
