مقاله بررسي نقش نمايش تعزيه در تبيين قيام كربلا

سرفصل‌هاي مقاله اين است: اهميت نمايش مذهبي، چگونگي شكل‌گيري نمايشي با عنوان «حسن و حسين»، صحنه‌هاي نمايش از آغاز تا انجام، نظمي جديد براي اجرايي قديم، تأثير قهري به رغم تعصّب نژادي، فرازهاي فراروايت در بطن روايت، ضرورت نوسازي تعزيه.

چه داستان عجيب و شگفت‌انگيزي داشت نگارش اين مقاله. سفارش را كه داد گشتم و سه موضوع پيشنهادي پيدا كردم. نخستين موضوع را انتخاب كردند و من هم همان را كار كردم. دو جلد كتاب بسيار قديمي كه مربوط به ۱۵۰ سال پيش بود. يك سرهنگ بريتانيايي نوشته. فردي كه در ايران و هند بوده و تعزيه را از نزديك ديده و به شدت هم تحت تأثير آن. آمده و تمام نسخه تعزيه آن دوره را به انگليسي ترجمه كرده است. به انگليسي سختي هم. نه فقط خيلي از كلمه‌ها را نمي‌شناختم و ناشناس بودند، بلكه ساختار عبارات نيز پيچيده و دشوار. جملاتي كه گاهي چهار پنج خط امتداد داشتند و هنوز هم مطمئن نبودي به پايان جمله رسيده‌اي يا خير! چيزي مثل همان تاريخ بيهقي خودمان. از هر فصلي مقدمه را خواندم و بعضي موارد را انتخاب كرده و ترجمه كردم به فارسي. مقدمه خود كتاب را هم ترجمه كردم. چه اين‌كه هر چه در اينترنت گشتم هيچ ترجمه فارسي يا عربي از اين كتاب پيدا نكردم. با اين‌كه خود اين كتاب مدام و پيوسته در بسياري از كتاب‌ها و مقالات مورد ارجاع بوده، عجيب كه هيچ‌كسي اقدام به ترجمه كل دو جلد كتاب نكرده. دلم خواست اگر فرصتي پيدا كردم كل كتاب را ترجمه كنم، ولي باني مالي مي‌خواهد. زيرا حداقل شش ماه بايد هيچ پروژه ديگري نگيرم و هيچ كار ديگري نكنم، بلكه هم يك‌سال.